Samobójcze chłopaki i Atomowe Dziewczyny czyli coś ty mi uczynił, Znaku. Oraz dwa kejsy w temacie, ile czasu potrzeba, by napisać rzetelną biografię. I trochę o butach.

Zaczęło się to w głębokim dzieciństwie, kiedy będąc wczesną nastolatką przeglądałam albumy swoich dwóch ulubionych artystów: Gigera i Beksińskiego. A teraz wykonamy skok w czasie, niczym w pretensjonalnych hollywódzkich filmach, które nie mogą normalnie, liniowo opowiedzieć nam żadnej historii bez skoków czasie, reminiscencji i nawrotów, albowiem byśmy się znudzili, bo próg naszej uwagi, spasionej na internetach, wynosi 5 minut ledwie.

Jesteśmy zatem dwa tygodnie temu, kiedy w trójce leci audycja o ojcu i synu, o malarzu i radiowcu, o Zdzisławie i Tomaszu Beksińskich. Niczym ze spowitej głębokim kurzem półki pamięci wyłania mi się ten etap kształtowania moich artystycznych gustów. Z przyjemnością słucham głosu Magdaleny Grzebałkowskiej, autorki książki „Beksińscy. Portret podwójny”, opowiadającej fragmenty historii niezwykłej rodziny.

A potem (skok w czasie) idę na spotkanie z autorką prowadzone przez Mariusza Szczygła. Zaraz po tym gdy ze spotkania, trzaskając drzwiami, uchodzi jakaś kobieta, która dowiedziała się, że książka nie jest napisana przez Mariusza Szczygła. Touche.

No i cóż, nie wracam z niego podbudowana i uskowronkowiona, o nie.

Pani Magda i pan Mariusz, których podczas spotkania oglądałam z poziomu buta, albowiem tak tylko zdołałam umiejscowić zad w przepełnionej sali, robili co mogli, aby było wesoło i rubasznie, choć historia rodu Beksińskich skłania raczej do smutku i zostania beksą. Ale braki w ewentualnej wiedzy na ten temat, o które was wcale nie podejrzewam, pozostawiam do wypełnienia Wikipedii albo rzeczonej książce.

Ja o zostaniu beksą w temacie stylu pisania biografii w dzisiejszych czasach. Biografii pisania i w Znaku ich wydawania.

Pani Magda, do której trudno nie żywić sympatii, ponieważ ma naprawdę porządne obuwie (a to świadczy o człowieku) opowiadała o tym, jak przed przystąpieniem do pisania biografii (na którą wcale nie miała ochoty) NIC o Beksińskich nie wiedziała i nawet bardzo się zmartwiła, że będzie musiała jeździć do jakiegoś tam Sanoka w celu zbierania materiałów.

Ponoć taka niewiedza dobrze biografowi robi, albowiem w takim przypadku występuje poprawne politycznie zjawisko zwane obiektywizmem.

No ale otóż gdy na sali zaczęli ujawniać się znajomi królika (i ci namierzeni przez autorkę w trakcie pisania i ci całkiem nowi), a ja raz po raz słyszałam jej okrzyki w rodzaju „Och, czemu mi pan tego wcześniej nie powiedział?” albo „Szkoda, że dopiero teraz!” to mi się jakoś ten obiektywizm zaczął odbijać czkawką, a proporcje biograficznej zawartości książkowej do jej ceny zaczęły wykręcać śliskie młyńce.

Do tego doszło wyznanie, że nie trzeba jeździć do archiwów, bo wszyćko w internecie stoi. Jakoś mi się tak straszno przed oczami zrobiło, bo zawsze sądziłam, że biograf to ma jednak ten moralny obowiązek ruszyć tyłek i pojechać do źródeł, do wód.

No i jeszcze to pominięcie faktu, że Beksińscy to była drużyna tak ścisła, że aż skisła, a słoików ów rodzinny obejmował nie tylko Zdzisława i jego syna Tomasza, ale także żonę pierwszego i matkę drugiego panią Zofię. Niestety na skutek nikłej ilości materiałów się portret potrójny skurczył do podwójnego.

Akurat w kwestii, że od patrzenia na obrazy Beksińskiego, niezależnie, czy się nam one podobają czy nie, nie można się powstrzymać, bo są jak wypadek, zgadzam się z autorką.

Pani Magda napisała to duo-bio w mniej niż dwa lata, wieńcząc laur jedynej ze Znaku reportażycy, która oddała materiał przed czasem. Czy naprawdę dwa lata to czas wystarczający, żeby kogoś poznać od podstaw, podróżować po kraju, dokonać riserczu ludzi i historii, opisać, dokonać selekcji materiału, zredagować i oddać do wydawnictwa w stanie najwyższej rzetelności? Czy mam prawo postawić diagnozę, że raczej zapewne na pewno na sto procent za Chiny, NIE?

W każdym razie jeśli mogę coś wtrącić, małą radę zaserwować, skromnie dygnąć i się odezwać to prosiłabym ślicznie, aby w czytelnikach nie wzbudzać takich odczuć swoim spontanicznym zachowaniem i wypowiedziami. Bo czuję się zmemłana i niepewna mimo bycia idealnym wprost targetem tego przedczasowo ukończonego produktu marki bio.

I doprawdyż nie ma nic złego w zleceniu napisania biografii komuś, kto ma trochę bardziej rozchodzone buty w jakimś temacie. Nie zawsze od rozchodzonych butów droga prowadzi wprost do laurek. Ale co ja tam wiem.
........

Tymczasem zamówiłam też w Znaku książkę „Atomowe dziewczyny. Nieznana historia kobiet, które pomogły wygrać II wojnę światową” Denise Kiernan. Cudownie, pomyślałam, mając nadzieję na rzetelne studium roli kobiecych naukowców w tym historycznym momencie. Chemiczek, matematyczek, fizyczek – kobiet łebskich, a więc w rzeczy samej: atomowych. Może oryginalny tytuł powinien dać mi nieco więcej do myślenia, albowiem głosił on w języku angielskim: The Girls of Atomic City co niewątpliwie oznacza Dziewczyny z Atomowego Miasta, czyli można się już domyślić, że nie będzie w tej historii nic o Europie, ani nawet o Stanach tylko o miasteczku Oak Rigde, gdzie produkowano bombki na rynek japoński. U mienia zawód. Oj, głupia ty, pomyślałam. Autorka jest Hamerykanką, oni tam nie jeżdżą po próżnicy do Europy, jak nie muszą, bo kto by chciał ciągle buty zdejmować na tych odprawach lotniskowych?

Zatem OK, wąska specjalizacja to dziś atut, niech będzie ta jedna jedyna łatka na patchworkowej mapie działań wojennych i kobiecych ról finiszujących.

Powinien mi następnie dać do myślenia spis postaci na początku książki: 3 sekretarki, 2 panie od obsługi kalutronu, pielęgniarka, pani sprzątająca... Zgięta w pół strasznym podejrzeniem, że autorka ma jakieś demokratyczno lewicujące przekonania i że mam w ręku podbeletryzowane i ubrane w rozkloszowane spódnice historie intelektualnej niszy społecznej wojennych pomagierek, zaczęłam się jednocześnie cieszyć, że nie trzymam w ręku, dajmy na to, „Nieznanej historii czarnych kobiet, które pomogły wygrać II wojnę światową”. To jest – pardon – kobiet Afroamerykańskich. 

Plakaty zachęcające do dyskrecji, która jest strasznym poświęceniem wojennym
Z narastającą złością czytałam zdania w rodzaju:

„Miała faliste, ciemnobrązowe włosy, ale nie tak ciemne jak węglowy pył, który pokrywał całe  Shenandoah, jej rodzinne miasteczko w Pensylwanii.” oraz „W domu Szapków trzy razy dziennie jedzono tradycyjne polskie dania i Celii bardzo to odpowiadało. Nawet jeśli było krucho z pieniędzmi – czyli prawie bez przerwy – matka dbała o to, by dzieci dostawały przyzwoite, dobre posiłki. Za każdym razem kiedy matka wysyłała Celię z jednym dolarem na zakupy – „Kup tyle ziemniaków ile zdołasz!” – sprzedawca (...) zawsze dorzucał jej kilka dodatkowych za darmo. A matka robiła z nich placki ziemniaczane, zapiekankę ziemniaczaną, kluski ziemniaczane. Ziemniaki królowały w jej kuchni.”

Boże, pomyślałam zajadając po raz trzeci tego dnia, ziemniaki, poproszę o dietę złożoną z Oppenheimera i uranu. Albowiem jeśli jeszcze raz przeczytam rozdział o jadącej nie-wiadomo-dokąd-sekretarce-na diecie-ziemniaczanej-plus-opis-jej sukienki to mnie szlag trafi!

„Ponieważ dwóch jej braci walczyło na froncie Celia miała bardzo mocne poczucie obowiązku, które rozwiewało wszelkie wątpliwości. Jeśli jej wkład w tę wojnę wymagał wyjazdu do jakiegoś dalekiego, obcego i zapomnianego przez Boga miejsca, to niech tak będzie. (...) Mój Boże, dostała przecież porządną, dobrze płatną pracę! Odrobina tajemniczości jeszcze nikomu nie zaszkodziła (...) Wyjaśni matce, że robi to dla zwycięstwa w wojnie (...) W ten sposób uciszy wszelkie jej protesty.”

Mój Boże, myślałam, dostałam w końcu porządną, czterystustronnicową książkę, odrobina lania wody jeszcze nikomu nie zaszkodziła – może tylko wyciętym lasom. Ale ogólnie to jednak myślałam po hamerykańsku: Are you kiddin’ me? Oraz myślałam także: Seriously?

Ale czytałam dalej.

 Kolejki na poczcie i po papierosy - straszne, straszne poświęcenia wojenne...

Co chwila wspomagałam się też zamieszczoną na tylnej winietce fotką autorki, jakby nie mogąc uwierzyć, że tak sympatyczna z wyglądu dziewczyna, mogła mi wcisnąć, za pośrednictwem Znaku, taki kit. A w dodatku kit, nad którym pracowała 7 lat.

7 lat!

Okazuje się bowiem, że za długo też nie można. Jeśli materiał o wojennych sekretarkach będziem picować 7 lat, panie dzieju, to wyjdą nam takie kwiatki, że znajoma, której pożyczamy książkę przed osobistym czytaniem, rzuca nią w nas ze słowami „Co to za głupie baby!”

I taki właśnie grzybek żalu i rozpaczy czytelniczej zagości nam w rejonach mózgu odpowiedzialnych za zakup pozycji biograficznych i historycznych. Ach.

 A jak się cała, opisana w książce, atomowa historia skończyła, można zobaczyć tu [klik]
....
Nie zrozumcie mnie źle – były rozdziały popychające akcję do przodu i wnoszące nieco historycznej wiedzy, ale doprawdyż ja nie mam 7 wolnych lat na czytanie o jakichś podrasowanych wojennie kobiecych fiki-miki, o tym, że jakaś sekretarka „Toni poczuła nagle motylki w brzuchu, widząc, że to jej ostatni tej nocy taniec z Chuckiem.” i opisu miasteczka, gdzie głównymi problemami było błoto na drogach, konieczność zachowania tajemnic służbowych przed żonami oraz przemyt bimbru w pudełkach z podpaskami. Co to są straszne wojenne poświęcenia wedle autorki, która w obozie na Okinawie nie była, bo to niekobiece. Ja muszę te 7 lat oszczędzić na siedzenie na fejsie, to rzecz oczywista. I zaprawdę wolałabym dostać suchotniczy konspekt MĘSKICH robótek ręcznych z uranu wzbogacanego wojenną strategią, którego się nie pisze 7 lat. No ale też bez tych feministycznych wkręto-gniotów to się z książką o powstaniu bomby atomowej, których powstało już multum, nie zostaje bestsellerem „New York Timesa” najwyraźniej.

Shame on you, Sign! Tj Znaku ty ty!

...

Kończy się olimpiada w kraju rad, zatem parafrazując, zaśpiewajmy: Nam nie dogodzit!